Dikenle Gelen Lezzet; MELEVCAN

Her bölgede doğada kendiliğinden yetişen yöresel bitkiler vardır. Bölgede yaşayan insanlar çoğundan yemek yaparlar. Bunlar yöresel bir tat olarak kayıtlara geçerken aynı zamanda damak tadı olarak da nesiller boyu yaşamaya devam ederler. Bu bitkilerden yapılan yemekler aynı zaman yöresel bir kültürün aktarımı ve bölgesel bir lezzetin korunmasıdır. Ülkemizin hemen her coğrafyasında doğada yetişen yöresel bitkiden yapılmış bir yemek yiyerek lezzet zenginliğimizin farkını yaşayabiliriz.

Bir de bu bitkilerin köyden köye adının değiştiğine tanık oluruz. Karadeniz bölgesinde doğada yetişen ve yöresel yemeği yapılan melevcanın da bazı yörelerde melocan, merevcan gibi adlarla bilindiğini belirterek bu yabani bitkiden yapılan yemekleri yazmaya geçebiliriz. 11 Eylül 2022 tarihinde 1217 tescil numarasıyla Coğrafi İşaret Tescil Belgesi alan Ordu’da bu bitkiye melocan denilmektedir. Türkçe karşılığı ise diken ucu olarak söylenebilir. Karadeniz’e kıyısı olan geniş bir coğrafyada yetişir.

Çünkü melevcan dikenucugillerden çok yıllık bir bitkidir. 15-20 metreye kadar uzayabilir. Gövdesi sert ve dikenli, kurşun kalem kalınlığında, sarılıcı ve tırmanıcı yabani bir bitkidir. Bazı kaynaklarda Anadolu Sapaması ve Nemçe Sapaması olarak geçmektedir. İlkbaharda yeni sürgünler elle kırılabilecek yerlerinden kırılarak toplanır ve yemekler de bu genç ve taze sürgünlerden yapılır.

Yine bazı kaynaklarda sağlık açısından terlemeye, cilt hastalıklarına, romatizmaya iyi geldiği; kanı temizlediği, frengiyi tedavi ettiği, böbrek rahatsızlıklarının tedavisinde kullanıldığı bilgisine yer verilmektedir. Yörede yaşayanlar bunları pek bilmeseler de mevsimi geldiğinde doğada yetiştiği yerlerden toplayarak yemek olarak sofralarına getiremeden edemezler. Dolayısıyla, bilmeden de olsa sağlıklarına katkı sağlamış olurlar.

Melevcanın yörede kavurması, turşusu, sirkelisi ve kızartması yapılır. Ordu sadece kavurması için coğrafi işaret almıştır. Bu yemeklerin hemen hepsi için öncelikle toplanan melevcanın doğranıp haşlanması gerekmektedir. Bir kapta tereyağı ile doğranmış soğan bir süre kavrulduktan sonra, daha önce haşlanmış olan melevcanlar elle sıkılarak bu kaba ilave edilir. Tuz katılarak kavurma işine biraz daha devam edilir. Daha sonra tabaklara alınarak sofraya getirilir. Mısır ekmeğiyle yedilir.

Turşusu da önceden haşlanmış melevcanlar dan yapılır. Öncelikle turşunun koruyucu ana maddesi hazırlanır. Bölgede turşu yapımında limon veya sirke kullanılmıyor. Bunun yerine kalın tuz, yeşil veya kırmızı kuru acı biber ve soyulmuş sarımsak ağaç bir teknede taşla vurularak iyice ezilir. Bu karışım yörede yapılan tüm turşuların ana maddesidir. Melevcan turşusunda da bu karışım kullanılır. Turşu kabına konulan haşlanmış melevcanların üzerine bu karışım konulur ve su ilave edilerek birkaç gün bekletilir. Turşu olduğunda tereyağı ve soğanla kavrularak yenilir.

Melevcan’ın bir de sirkelisi yapılır yörede. Haşlanmış ve doğranmış melevcanlar geniş bir tepsiye incecik bir tabaka halinde yayılır. Bir tür salata gibi sıvı yağ ve sirke katılarak yenilir. Sade sirkeyle de yenilebilir. Kızartmasında ise haşlanmış melevcanlar mısır unuyla iyice karıştırılıp kızartma tavasında altı üstü çevrilerek kızartılır. Kızartma esnasında üzerine yumurta kırılarak bir defa daha çevrilerek masaya getirilir.

Yörede sevilen ve aranılan bir yemektir melevcandan yapılan yemekler. Saatlerce arazide gezilerek toplanır. Yetiştirilmesi için özel bir işlem yapılmaz. Mevsimi geçtiğinde ise iyice sertleştiği için yemeği yapılmaz. Pazarlarda satılır ve bölge dışında yaşayan yöre insanına hediye olarak gönderilir. İl dışında yaşayan yöre halkının memleketlerine geldiklerinde mutlaka yemek isteyecekleri bir bitki yemeğidir.

Ülkemizin zengin bitki türlerinden, yörede yaşayan insanların yüz yıllardır yaptıkları yemeklerden biri olarak özellikle Karadeniz Bölgesi’nin köylerinde farklı bir lezzet arayışıyla tadılması gereken yöresel çeşitliktir. Dikenin lezzete dönüşmüş halidir.