Dondurmanın tarihçesini M.Ö 1V. Yüzyıla kadar götüren bazı kaynaklar Roma İmparatoru Neron ’un şarap ve balla karıştırılmış ilk şerbetini yaptığını ve bunun için Apenin Dağları’ndan kar ve buz getirttiğini kaydediyorlar. Bazı anlatılarda ise dondurmanın Moğol İmparatoru’na dayandırıldığı ve oradan Çin’e geçtiğinden bahsedilmektedir. Avrupa’ya gelişi ise Marko Polo ve bazı ticaret adamları tarafından gerçekleşir. Antik Yunan’da içeceklerin soğutulması için kar kullanıldığı bilinmektedir. M.Ö. 500 lü yıllarda Hipokrat’ın, karla soğutulmuş içeceklerin mide için zararlı olduğunu söylediği yazılmaktadır.
Konuyla ilgili çok gerçekçi yazılı kaynak olmamakla birlikte 1. yüzyılda Roma’da 2. yüzyılda İran’da dondurma türü süt, şeker ve bazı meyvelerin karışımı ile yapılmış ve karla soğutulmuş yiyeceklerin bir dondurma olabileceği düşünülmektedir. Bugün bildiğimiz haliyle dondurma 19. yüzyılın başı itibariyle tüm dünyada çok özel bir lezzet olarak tüketilmektedir.
Bu kısa bilgilerden sonra asıl konumuz olan Görele Dondurması’na baktığımızda onun tarihçesiyle ilgili de yazılı bilgilere rastlayamadığımızı görürüz. 400 yıllık diyen de var 150 yıllık diyen de. Ancak bilinen bir gerçek var ki yüzyıllardır Giresun’un Görele ilçesinde çok özel bir lezzet olan dondurma yapılmaktadır. Eskiden köylerde; düğünlerde, bayramlarda ve şenliklerde yapılıp satıldığı için köy dondurması denilse de tescil edilmiş adıyla Görele Dondurması olarak yörede meşhur olmuş bir lezzettir. Bugün gökkuşağı renginde tüketiciye sunulan rengârenk dondurmalar hayatımıza girmeden Görele’de bembeyaz, kar ve süt renginde yapılıp doğal karla soğutulan dondurmalar vardı. Ve bugün de var.
Görele Dondurması ’nın Arnavut kökenli birisi tarafından yapıldığı ve buradan da yapımının yaygınlaştığı anlatılır. Yapımında süt, şeker, salep, meyan kökü ve yöreye has bitkiler kullanılır. Dondurma yapımı babadan oğula veya ustadan çıkağa aktarılan bir öğreti sistemiyle bugüne kadar gelmiştir. Bugün nerdeyse her mevsim bulunabilen Görele Dondurması geçmişte sadece yaz aylarında yapılıyordu. Bunun için de hazırlıklara kıştan başlanıyordu. Dondurma yapılan köylerde kışın yağan karlar imece usulüyle kar kuyularına konularak yaza kalması sağlanıyordu. Kuyulara konulan karların iyice sıkışması için üzerinde horan oynandığını söyleyenler bile var. Çok zahmetli bir işti.
Görele Dondurması nasıl yapılır? Dondurma ustaları bu süreci şöyle anlatıyorlar: Görele Dondurması’nın yüzde 30’u süttür. Önce süt pişirilir. 30 Kg. süte 12 Kg. şeker ve 200 gram salep karıştırılır. Diğer yanda meyan kökü 40 dakika kaynatılır ve süzülerek suyu alınır. Bu sudan iki su bardağı kadarı daha önce hazırlanan süt, şeker ve salep karışımına ilave edilir. Bu karışım dondurma kıvamına gelinceye kadar çırpılır. Kıvamına gelen dondurma tahta fıçılar içine konulmuş; kalaylı bakır ve silindir şeklindeki kaba konularak sunuma hazır hale getirilir. Tahta fıçıyla bakır silindir kabın arasına, kıştan gömülerek saklanan kar kütleleri konularak dondurmanın soğuk olması sağlanır.
Geçmişte köylerde yapılan dondurmalar tahta fıçıların içine konulan bakır kaplarla birlikte katırlarla şehre indirilip satılırdı. Sürekli soğuk kalmasını sağlayan kar kütleleri de çuvallara sarılı olarak yine katır sırtında taşınır ve tahta fıçı ile bakır kabın arasına konulurdu. Günümüzde Görele Dondurması şehir merkezinde yine geleneksel yöntemlerle imal ediliyor ve geçmişten gelen lezzeti korunuyor. Kıştan kar gömmenin yerine hazır buz kalıpları kullanılıyor. Geçmişte Hasan Ağa Camisi çevresinde özel cam bardaklarla satılan Görele Dondurması günümüzde araç trafiğine kapalı olan Hasan Ali Yücel Caddesi’nin dondurmacılara ayrılan bölümünde satılıyor. Yoğun ilgi gören Görele Dondurması komşu ilçelerden gelenler ve özellikle ilçe dışında yaşayıp da yaz mevsiminde ilçeye gelenler tarafından yoğun bir şekilde tüketiliyor. İlçe dışında düzenlenen özel gün ve şenliklerde malzemesi Görele’den götürülerek dondurma yapılıp katılımcılara ikram ediliyor.
Görele Belediye’nin girişimleriyle 21.06. 2019 tarihinde Türk Patent Kurumu’ndan Coğrafi İşaret Tescil Belgesi alarak markalaşan Görele Dondurması ülkenin her yanında biliniyor artık. Görele’ye yolu düşenlerin tadına bakmadan dönemediği Görele Dondurması bembeyaz rengi ve kendine has tadıyla damaklarda soğuk bir lezzet bırakan özel bir ürün olma özelliğiyle dikkat çekiyor.
Bir de ilçede dondurmayla birlikte anılan kültürel bir olay var. Buna dondurma zebil etmek diyorlar. Sebil kültüründen gelen bu gelenek Görele’de zebil olarak biliniyor. Kısaca ücretsiz dondurma dağıtmak diyebileceğimiz bu uygulamada; bazı kişiler belli sayıda dondurmanın parasını vererek ücretsiz dağıtılmasını sağlıyorlar. Dondurma satıcılarının “dondurma zebil” diye bağırmalarıyla belli sayıda dondurma halka ücretsiz dağıtılıyor. Zebil sahibi bunu hayır işleme adına yapıyor.
Yakın geçmişte bir dönem ilgisizlik yaşayan Görele Dondurması özellikle marka olarak tescil edilmesiyle beklenenin üzerinde bir ilgi görüyor. Tanıtım faaliyetlerine paralel olarak gelişen dondurmacılık mesleği Görele’de yeniden belli bir esnaf grubunun oluşmasını sağladı. Basın yayın organlarının ve sosyal medyanın da katkısıyla Görele Dondurması hak ettiği değere yeniden kavuştu. Görele’ye yolu düşenlerin bu özel lezzeti tatmadan dönmeleri onlar için ciddi bir eksiklik olacaktır.
Comment here