Hayvansal protein kaynaklarımız (2)

Hayvansal protein kaynaklarımız (2)

Süt–yumurta üretim ve tüketimi

Süt ve yumurta ikilisi önemli hayvansal protein kaynaklarımızın başında gelmektedir.
Başlıkta yer aldığı sırayla süt ile ilgili bilgileri sunmakla işe başlamak istiyorum.

Süt üretimi

TÜİK ve Ulusal Süt Konseyi verilerine göre; 2001 yılına kıyasla 2018 de süt üretimimiz %133 artış göstermiştir. 18 yıllık süreçte (tablo 6) üretimde bir önceki yıla göre 3 defa düşme yaşanmıştır. Bunun haricinde her yıl  ortalama %7,4 büyüme gerçekleşmiştir. Türkiye, AB ülkeleri ile kıyaslandığında yılda ürettiği süt miktarı bakımından üçüncü sıradadır. Dünya sıralamasında da Ülkemiz ilk 10 arasında yer almaktadır.

2017 yılında üretilen toplam süt miktarı TÜİK verilerine göre 20,7 milyon tondur. 2018 yılında üretimde %6,7 bir artış sağlanarak toplam süt miktarı yaklaşık 22,1 milyon ton seviyesine ulaşmıştır. Ulusal Süt Konseyi verilerine göre oluşturduğum tablolu grafiklerden edindiğimiz bilgilere göre; Son 4 yıldır elde edilen toplam süt miktarının yaklaşık 9,1 milyon tonu süt ve süt ürünleri üretimi yapan sanayi tarafından işlenmektedir(Grafik 4). 2007 yılında elde edilen toplam sütün %42 kadarı  sanaiye aktarılırken 2017 yılına gelindiğinde de bu oranın %44 seviyesinde olduğu görülmektedir.

2012 yılına kıyasla 2017 de süt ve süt ürünleri işleyen sanayinin ürettiği içme sütü %24 artmıştır. Peynir üretimi ise aynı süreçte %22 artış sağlamıştır. Yine 2012-2017 sürecinde yoğurt üretimi %11 ve ayran üretimi  %41 artış göstermiştir(Grafik 5). Yoğurt ve ayran tüketimi toplamının içme sütü tüketiminden fazla olduğu dikkat çekmektedir.

Dünyada ve Türkiye’de süt tüketimi

Türkiye süt üretimi konusunda Avrupa sıralamasında ilk 3 arasına girerken ne yazık ki kişi başına süt tüketiminde son sıralarda yer almaktadır(Tablo 7).

• Kişi başına süt tüketimimizin 34 kg/yıl,
• peynir tüketimimizin 17,8 kg/yıl,
• yoğurt tüketimimizin 31,19 kg/yıl,
• ayran tüketimimizin de 19 kg/yıl olduğu Ulusal Süt Konseyi verilerinde yer almaktadır.

Dünya ülkelerinden kişi başına süt tüketiminde İrlanda 125 kg/yıl ve Finlandiya 120 kg/yıl ile birinci ve ikinci sırayı alarak tüm dünya ülkelerine fark atmış durumdadırlar.

Toplam süt üretimi baz alınarak yaptığımız hesaplamaya göre, kişi başına düşen süt üretim ve tüketimimiz (Grafik 6)  2001 yılında 145 kg iken 2018 de 270 kg seviyesine çıktığı görülmektedir. 18 yılda %86,2 artış sağlanmıştır. Ortalama yıllık tüketim artışı %4,8 olmaktadır.

Yumurta üretimi

TÜİK verilerine göre 18 yıllık yumurta üretim miktarları ve grafiği (Grafik 7) bilgilerine göre; 2001 yılına kıyasla 2018 de yumurta üretimimiz %86 artmıştır. 18 yıllık süreçte üretimde bir önceki yıla göre 4 defa düşme yaşanmış ise de bunun haricinde ortalama her yıl  %4,8 büyümüştür. Türkiye, Dünya ülkeleri üretim miktarı sıralamasında ilk 10 arasında yer almaktadır.

TÜİK tarafından oluşturulan tavuk yumurtası üretim verileri Grafik 7 de yer almakla birlikte bir de köy tavukçuluğu şeklinde kayıt dışında kalan yumurta üretimi vardır. Buna ilaveten son yıllarda “organik tavukçuluk”, “gezen tavuk” gibi farklı sistemlerde üretim yapan işletmelerin sayısında artış yaşanmaktadır. Durum böyle olunca bu yollarla üretilen yumurtaların da üretim rakamlarına ilavesi zorunlu hale gelmiştir. Ancak bu üretimi sağlıklı ve doğru bir şekilde tespit etmek mümkün olmamaktadır. Ancak tahmini bir üretim miktarı belirlemek ve TÜİK rakamlarına ilave etmek suretiyle toplam üretim bulunabilmektedir.

Yumurta Üreticileri Merkez Birliği (YUMBİR) ile yaptığım görüşmelerde, bu tür işletmelerin yıllık üretimlerinin 2-2,5 milyar adet olarak tahmin edildiğini ve son yıllarda TÜİK üretim verilerine eklenmek suretiyle açıklamalar yaptıklarını ifade etmişlerdir. Ayrıca Merkez birliğince üyeleri arasında yaptıkları üretim miktarı belirleme çalışmalarında ortaya çıkan toplam üretim miktarının TÜİK rakamlarından bir miktar yüksek çıktığını da göz önüne alarak kişi başına tüketimin hesaplanarak açıklama yaptıklarını sözlerine ilave etmişlerdir.

YUMBİR tarafından 2018 yılında kişi başına yumurta tüketiminin 215 adet olarak açıklandığından yola çıkarak bir hesaplama yaptığımızda, 2018 yılında ülkemiz nüfusunun tükettiği yumurta adedi 17,6 milyar adet çıkmaktadır. Yıl içinde ihraç edilen 5,8 milyar adet yumurtayı da ilave ettiğimizde toplam yumurta üretimimiz 23,4 milyar adede ulaşmaktadır. 2018 yılı TÜİK üretim rakamının 19,6 milyar olduğunu düşünürsek hesaplama ile bulduğumuz ilave miktar 3,8 milyar adettir. Yani %19,4 oranında bir artış yapmış oluyoruz ki bu ihmal edilmemesi gereken bir miktardır.

Dünyada ve Türkiye’de yumurta tüketimi

Türkiye yumurta üretimi konusunda Dünyada ilk 10 arasına girmesine karşılık kişi başına tüketimde orta sıralarda yer almaktadır. Bazı ülkelerin 2016 yılı kişi başına yumurta tüketimleri Tablo 7 de görülmektedir. Ülkemiz kişi başına 204 adet tüketimle bu listenin sonlarında yer almıştır.  YUMBİR 2018 yılı için ülkemizin kişi başına yumurta tüketimini 215 adet olarak açıklamıştır.

TÜİK verileri baz alınarak ülkemiz için kişi başına yumurta tüketim miktarları Grafik 8 de yer almaktadır. Ülkemizde üretilen yumurtanın her yıl yaklaşık %25’i (4,5-5,8 milyar adedi) ihraç edilmektedir. Kişi başına tüketim hesaplanırken toplam üretimden ihracat miktarı düşülmektedir.

YUMBİR tarafından açıklanan kişi başına tüketilen yumurta miktarları, TÜİK verilerinden hazırlanan Grafik 8 de yer alanlardan oldukça farklıdır. Örneğin 2018 yılı tüketimi Grafik 8 de 169 adet iken YUMBİR’in açıkladığı 215 adettir. Yumurta üretimi başlıklı bölümde açıkladığımız nedenlerden kaynaklanan bu fark kayıt dışı üretim olarak isimlendirebileceğimiz bir neden ile oluşmuştur.

“Hayvansal Protein Kaynaklarımız” başlıklı yazımı böylece tamamlamış bulunuyorum. Sizlere sunduğum bilgilerin çoğunluğu TÜİK kaynaklıdır. Diğer kaynaklardan da bulabildiklerimi ilave ederek sizlere yeterli ve doğru bilgi temin etmeye çalıştım. Bu bilgiler ışığında hayvansal protein kaynaklarımızın geliştirilmeye müsait bir üretim gücüne sahip olduğunu söyleyebilirim. Bu sayede halkımızın Dünya ortalama tüketim miktarlarının üzerinde hayvansal gıda aldığını istatistiklerle doğrulayabildiğimi düşünüyorum. Daha iyi ve ekonomik üretim ve tüketim miktarlarına erişmemiz dileğimdir.

• About
• Latest Posts

Yüce Canoler

Yük. Ziraat Mühendisi – Yazar at Catering Guide

Yük. Ziraat Mühendisi – Yazar
Uzun yıllar BESD-BİR (Beyaz Et Sanayicileri ve Damızlıkçıları Birliği Derneği) Genel Sekreterliğini üstlenmiştir

Latest posts by Yüce Canoler (see all)

• İhracat kısıtlaması üretimi nasıl etkiledi - Ekim 31, 2024
• İhracat kısıtlaması ne durumda - Ekim 7, 2024
• Ülke nüfusu 85, kazan mevcudu 93 milyon - Ağustos 27, 2024