Tüik Enflasyonu Nasıl Hesaplıyor

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) son yıllarda en çok eleştirilen kurumlardan biri. Siyasi baskılar altında tarafsızlığını yitirdiği, ortaya koyduğu sonuçların inandırıcılıktan uzak kaldığı iddiaları Kurumun ciddi biçimde itibar kaybetmesine sebep olmuştur.Kuşkusuz üzücü bir durum. Ben bu yazımda zor olmakla birlikte, yaşanan çelişkilerin kaynağına inmeye çalışacağım.

2025 Nisan ayı enflasyon oranları TÜİK, ENAG (Enflasyon Araştırma Gurubu) ve İTO (İstanbul Ticaret Odası) kuruluşları tarafından aşağıdaki gibi açıklandı.

Nisan 2025 Enflasyon Verileri

Kurumlar arasındaki farkların nereden kaynaklandığını bilmek için önce hesaplama yöntemlerine bakmak gerekeceğini düşündüm.

TÜİK – ENAG – İTO Enflasyon Hesaplama Karşılaştırması

Kaynak: ChatGPT

Kurumların enflasyon oranını nasıl hesapladıklarını anlatmaya bana ayrılan sayfalar yetmez. O nedenle yukarıdaki tabloyu mukayesenin en kestirme yolu olarak benimsedim. Ana hatlarıyla farklılığın sebeplerini anlamaya yardımcı olacağı inancındayım.

TÜİK Enflasyon Hesaplama Yöntemi

TÜİK (Türkiye İstatistik Kurumu), enflasyon oranını Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) üzerinden hesaplıyor. TÜFE, belirli bir dönemde tüketicilerin satın aldığı mal ve hizmetlerin fiyatlarının zaman içindeki değişimini ölçer. Bu sürecin ana hatları;

1. Mal ve Hizmet Sepeti (TÜFE Sepeti): TÜİK, halkın tüketim alışkanlıklarına göre her yıl güncellediği,400 adedin üzerinde çeşitliliğe sahip bir “mal ve hizmet sepeti” oluşturur. Bu sepete dahil edilen veya edilmeyenler kamuoyunda çok sık tartışılan konulardandır. Mevcut durumda sepette bulunanların belli başlıları ana başlıklar halinde şöyledir;

• Gıda ve alkolsüz içecekler
• Ulaştırma
• Konut (kira, elektrik, su, doğalgaz vb.)
• Sağlık
• Eğitim
• Eğlence ve kültür
• Giyim ve ayakkabı
• Lokanta ve oteller
  vb. kategorileri içerir. Sepette yaklaşık 400-450 kalem ürün bulunduğu söyleniyor.

2. Ağırlıklandırma: Her ürün grubuna, toplam harcamalardaki payına göre bir ağırlık verilir. Bu konuda gıda ve ulaştırma genellikle en büyük paya sahiptir. Ağırlıklar her yıl Hanehalkı Bütçe Anketi sonuçlarına göre güncellenmektedir.
3. Fiyat Toplama: Türkiye genelinde 81 ildeki binlerce market, mağaza, pazar ve online satış kanallarından her ayın belirli günlerinde fiyat verisi toplanır. Örneğin:

• Ekmek fiyatı farklı illerdeki fırınlardan alınır.
• Benzin fiyatı şehirlerdeki akaryakıt istasyonlarından temin edilir.

4. Fiyat Endeksi Hesaplama: Her ürün için önceki ayla ve bazalınan yıl ile karşılaştırmalı fiyat endeksleri hesaplanır. Sonra ağırlıklarla çarpılıp toplanarak genel TÜFE belirlenir.
5. Aylık ve Yıllık Enflasyon:

• Aylık enflasyon: Bir ay önceye göre değişim oranı
• Yıllık enflasyon: Geçen yılın aynı ayına göre değişim oranı
  hesaplanarak kamuoyuyla paylaşılır.

 Sözün kısası TÜİK enflasyonu, sabit bir tüketim sepetindeki ürünlerin fiyatlarının zamanla nasıl değiştiğini izleyerek ve bu ürünlerin halkın harcama alışkanlıklarına göre ağırlıklandırarak hesaplar.

Kurumlar Arasındaki Farklılıkların Olası Nedenleri

1. Veri Toplama Yöntemleri: TÜİK, belirli bir mal ve hizmet sepeti üzerinden fiyatları izlerken, ENAG daha geniş bir veri seti ve farklı yöntemlerle hesaplama yapmakta, İTO ise sadece İstanbul ve üyeleri ile sınırlı olarak veri toplamaktadır.
2. Ağırlıklandırma Farklılıkları: Her kurum, tüketim harcamalarındaki paylara göre farklı ağırlıklandırmalar kullanıyor olabilir.
3. Zamanlama ve Frekans: ENAG, günlük fiyat değişimlerini izleyerek daha sık veri güncellemeleri yapabilirken, TÜİK ve İTO aylık periyotlarla veri toplamaktadır.
4. Kapsam ve Bölgesel Farklılıklar: İTO’nun verileri sadece İstanbul’u kapsarken, TÜİK ve ENAG Türkiye genelini değerlendirir.

Bu durum göstermektedir ki, önek alınan üç kurumun buldukları enflasyon sonuçlarının birbirinden farklı olması makul sapma ölçüleri içerisinde kalması koşulu ile normal karşılanabilir. Tarafsızlığın korunamaması, siyasi baskılar altında belirlenip açıklanan enflasyon oranları, kurumlar arası farklılıkları büyütmekte ve belirlenen enflasyon oranının inandırıcı olmaktan uzaklaşmasına sebep olmaktadır.

TÜİK Kırmızı Et Üretim Raporu

Bu duruma başka bir örnek deTÜİK tarafından yapılan Kırmızı Et Üretimi açıklamalarında yaşanmaktadır.Söz konusu son Rapor 2 Mayıs 2025 tarihinde TÜİK web sayfasında yayınlandı. Raporda yer alan bilgilere göre, canlı hayvan ithalatı dahil olmak üzere yapılan hesaplamalar sonucunda, 2023 yılında 2.384.047 ton olan kırmızı et üretiminin, 2024 yılında %11,7 azalarak 2.105.895 ton seviyesine gerilediği tahmin edilmiştir.

Açıklanan üretim miktarına göre Türkiye’de kişi başına bir yılda ne kadar kırmızı et tüketildiğini hesapladığımızda inanılmaz rakamlar ortaya çıkmaktadır. 2024 yılı kırmızı et üretim miktarını (2.105.895 ton) Ülke nüfusumuza (85.664.944) böldüğümüzdekişi başına tüketim 24,6 kg çıkmaktadır. Ülkemizde bulunan sığınmacılar ile yabancı turistler de dikkate alındığında, tahminen kayıt dışı göçmen ve sığınmacılar 7 milyon + yabancı turistler (ortalama 1 hafta ülkemizde kaldıkları hesabıyla) 1 milyon+ nüfusumuz 85,7 milyon = toplam 93,7 milyon kazan mevcuduna ulaşılacaktır. Bu durumda dahikırmızı etin kişi başına yıllık tüketim miktarı 22,5 kg çıkmaktadır. Oysa OECD ve FAO yabancı kaynaklarında,2024 yılındaki kırmızı et tüketimimizinkişi başına 16,6 kg olarak hesaplandığı,kişi başına kırmızı et tüketimi Dünya ortalamasının 18,1 kg, OECD ülkelerinde 34,8 kg olduğu bilgisi yer almaktadır.

TÜİK tarafından “tahmin edildiği” bildirilen bu üretim miktarının nasıl hesaplandığı raporun sonunda AÇIKLAMALAR başlığı altında şöyle özetlenmiştir;

“Kırmızı et üretim tahminleri için “Kasaplık Güç Oranı” yöntemi kullanılmıştır. Bir hayvan popülasyonunda bir yıl içinde et üretimi amacıyla kesilen hayvanların yılın başındaki hayvan sayısına oranı “Kasaplık Güç Oranı (KGO)” olarak tanımlanmaktadır. KGO hesaplaması için ihtiyaç duyulan demografik oranlar (doğuran oranı, canlı doğan oranı, kesim çağına kadar yaşama gücü ve yaşlılarda ölüm oranı), TÜİK tarafından örnekleme yoluyla seçilen 40 binden fazla tarımsal işletmeye 2020 yılından itibaren uygulanan Tarımsal İşletmelerde Hayvansal Üretim Araştırması’ndan (TİHA) elde edilmiştir. Dönem başı ve dönem sonu hayvan sayılarında Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından derlenen ve TÜİK tarafından yayımlanan İstatistik Bilgi Sistemi (İBS) kaynaklı veriler esas alınmıştır.

Sonuç olarak KGO yöntemiyle hesaplanan iç popülasyondan kesilen hayvan sayısı ile ithalattan kesilen hayvan sayısı toplamı, ortalama karkas ağırlıkları ile çarpılmak suretiyle kırmızı et üretim tahmini yapılmıştır. Karkas ağırlık bilgisi TÜİK tarafından mezbahalara yönelik aylık olarak gerçekleştirilen Kesimhane İstatistikleri Araştırması’ndan ve TİHA’dan elde edilmiştir.

Sonuç olarak,TÜİK tarafından yapılan hesaplamaların bilimsel esaslar dahilindeolduğu savunulsa bile,  bir kısım bilgilerin tahminlere dayandırılmak zorunda kalındığı, objektiflikten uzaklaşıldığı durumlarda hata payının büyüdüğü, bu nedenle kuruma duyulan güvenin sarsıldığı kanaatindeyim. Siyasi baskıların kurum üzerinde oluşan güvensizliği artırdığı konusu ise inkar edilemez bir gerçektir.

• About
• Latest Posts

Yüce Canoler

Yük. Ziraat Mühendisi – Yazar at Catering Guide

Yük. Ziraat Mühendisi – Yazar
Uzun yıllar BESD-BİR (Beyaz Et Sanayicileri ve Damızlıkçıları Birliği Derneği) Genel Sekreterliğini üstlenmiştir

Latest posts by Yüce Canoler (see all)

• Tüik Enflasyonu Nasıl Hesaplıyor - Mayıs 22, 2025
• 2024 yumurta ihracatı - Mart 12, 2025
• KANATLI ETİ İHRACATI SINAVDA - Mart 11, 2025