Kutsal topraklara doğru – 3 Kudüs-1 Geçmişe Yolculuk

Annemin hayallerine dokunmaya, Kudüs’te devam ediyoruz.

Burası İbrahimi dinlere inanan Yahudiler, Hıristiyanlar, Müslümanlar için kutsal şehir. Bu kutsiyeti anlayabilmek için dinler tarihine ve kutsal kitaplara kısacık bir bakış atalım.

Yahudiler ve Kudüs

Yahudilerin kutsal kitabı Tanah, Kudüs’ü “Tanrının seçtiği şehir” olarak tanımlıyormuş. Tanah ’ın ilk bölümü olan Tevrat’ın mistik yorumunu yapan “Zohar” isimli kitapta dünyanın yaratılışı şöyle anlatılıyormuş: Tanrı, dünyayı yarattıktan sonra, göklerdeki tahtının altından değerli bir taş alıp dünyaya fırlatmış. Bir tarafıyla Tanrıya bağlı olan taş dünyada suların içinden ilerleyerek yeryüzünü oluşturmuş. Bu taşın adı “Even Şetiah” yani “Nirengi Taşı” olup dünyanın merkezinde kalmış. Sonra Tanrı kullarına taşın bulunduğu yere Kudüs şehrini kurmalarını emretmiş.

Yahudilere göre Hz. Âdem, Kudüs toprağından yaratılmış. Hz. İbrahim oğlu İshak’ı (bize göre İsmail’i) bu kayanın üzerinde kurban etmek istemiş. Hz. Musa İsrailoğullarını Mısır’dan çıkarmış fakat Kudüs’ü almak Hz. Davut ’a, “Even Şetiah” üzerine kutsal mabedi yapmaksa Hz. Süleyman’a nasip olmuş. (Yahudiler, Hz. Süleyman’ı peygamber olarak kabul etmiyorlarmış!)

I.Mabet

Yaklaşık MÖ. 950 yıllarında Süleyman Mabedi de denilen I. Mabet (İbranice: Bet ha Mikdaş, Arapça: Beytül Makdis) inşa edilmiş.

Yine Yahudilere göre; Hz. Musa’ya Tanrı tarafından verilen kutsal ahit sandığını, Hz. Süleyman mabedin içindeki “Kutsalların Kutsalı” adı verilen odaya koymuş. I. Mabet ancak 500 yy. ayakta kalmış. MÖ. 587 yılında Babil Kralı Nebukadnezar tarafından yıkılmış. Yahudiler, Babil ’e sürülmüş. Kutsal akit sandığı bu tarihten sonra kaybolmuş. Sürgün 70 yıl sürmüş. Pers Kralı Keyhüsrev Babil ’i yıkmış ve Yahudilerin Kudüs’e dönmelerine izin vermiş.

Mabet ve Hıristiyanlar

Yahudi Kral’ı Herod ’a yeniden mabet yapması için de yardım etmiş. (Herod: kral, sultan, emir gibi bir unvan, isim değil) Böylece II. Mabet inşa edilmiş.

Hıristiyanlar II. Mabet döneminde Kudüs’e müdahil olmuş. Şöyle ki: Hz. Meryem’in annesi hamileyken, doğacak bebeği Rabb ’in hizmetine adamış. Kız bebek doğunca, Hahamlar onu mabede almak istememiş. Teyzesinin eşi Hz. Zekeriya’da mabette sözü geçen bir hahammış ve 3 yaşında Hz. Meryem’i mabede almış. Hz. Meryem hem mabedin işlerini görüyor, hem de sürekli ibadet ediyormuş. İslami kaynaklara göre Cebrail ona bir çocuğu olacağını müjdelemiş. Bundan sonra Hz. İsa’nın çocukluğu ve gençliğiyle ilgili kutsal kitaplarda farklı bilgiler var. (Biz Kudüs’le ilgilendiğimiz için Hz. İsa ’nın Kudüs’te geçirdiği hayatının son günlerine bakacağız.) İncil’e göre Hz. İsa 30 yaşlarında, Jordan nehrinde Hz. Yahya tarafından vaftiz edilmiş. Tebliğ faaliyeti vaftizden sonra başlamış. Farklı yerlerde birçok mucize göstermiş. Kudüs yakınlarında 4 gün önce ölmüş Lazarus isimli şahsı diriltince Yahudi Ruhban sınıfı Hz. İsa’yı kendileri için tehlike oluşturduğuna karar vermiş. Onu dönemin Roma Valisi Pilatus ’a “Halkı kandırıyor, Mesih Kral olduğunu iddia ediyor.” gibi yalanlarla şikâyet etmiş. Bunun üzerine Hz. İsa Kudüs’te Gethsemane Bahçesinde yakalanmış, sorgulanmış, Pilatus ne kadar affetmek istese de baskılar sonucu Hz. İsa’nın çarmıha gerilme cezasını onaylamış. Hz. İsa sırtında haçla Golgota Tepesi’ne yürümüş. Orada çarmıha gerilmiş, öğleden sonra 15.00 ’da ruhunu teslim etmiş. Kefenlenip gömülmüş. 40 saat sonra dirilmiş. 40 gün daha yaşamış. Havarilerine tavsiyelerde bulunmuş. Zeytindağı’nda göğe yükselmiş. Kuran’a göreyse Hz. İsa çarmıha gerilmemiş, göğe yükseltilmiş. Yakalanan kişi Allah tarafından Hz. İsa ’ya benzetilmiş.

Sonuç olarak Hz. Meryem, Hz. İsa, Hz. Yahya ve havariler II. Mabet döneminde Kudüs’te yaşamış, ibadet etmiş, Hz. İsa buradan göğe yükselmiş. Yani Musevilerden sonra Hıristiyanlar için de hac merkezi.

Mabet’in Yıkılışı
Mabet de yaklaşık 500 yy. ayakta kalmış. MS.70 yılında General Titus yönetimindeki Roma ordusu şehri almış, tapınak yıkılmış. Fakat asıl felaket MS.132 yılında başlayan, (Mesih olduğu düşünülen) Bar Kohba ’nın önderliğinde çıkan ayaklanmada yaşanmış. Ayaklanma 3 yıl sürmüş. MS.135 yılında İmparator Hadrianus isyanı bastırıp tapınağı izi kalmayacak şekilde yok etmiş. Binlerce Yahudi katledilmiş, köle olarak satılmış. Kudüs’e girmeleri yasaklanmış. Mabedin yerine Jüpiter Tapınağı yapılmış. Ancak MS.363 yıllarında İmparator Julianus zamanında Yahudilerin Kudüs’e kısmi giriş çıkışlarına izin verilmiş.

Müslümanlar

620’de Peygamber efendimiz bir gece (Mekke’de)Kâbe’deyken isra (gece yürüyüşü) ve miraç (göğe yükselme) olayı gerçekleşmiş. Yani Peygamber efendimiz Mekke’den, Mescit-i Aksa ’ya (Uzak Mescit) gelmiş. Orada bulunan Muallâk Kayası’nın üzerinden (Yahudilere göre: Even Şetiah) Allah’ın katına yükselmiş. Müminlere 5 vakit namaz burada farz kılınmış. Müslümanlar, 3 yıl kıble olarak Mescidi Aksa ’ya yönelmiş. 623 yılında Peygamber efendimize gelen emirle kıble Kâbe’ye çevrilmiş.

638’de Hz. Ömer, Kudüs’ü alıncaya kadar Mabedin yeri (Mescit-i Aksa) harabe, çöplük şeklinde kalmış. Hz. Ömer, Peygamber efendimizin tarif ettiği yeri, Muallâk Kayasını bulup buraya mescit yaptırmış.685’te Emevi Halifesi Abdül Melik bin Mervan, Muallak Kayasının üzerine altın kubbeli Kubbetüs Sahra’yı, oğlu Halife Abdül Melik ise Aksa (Kıble) Camisini inşa ettirmiş.

Bu olaylardan sonra da bu topraklarda hiç savaş, kan, kavga, kıyamet bitmemiş. Yani herkes bu kutsal alana sahip çıkmak istemiş.

Lafı çok uzattım ama Kudüs anlatılması, anlaşılması çok zor bir şehir. Binlerce yıllık geçmişini bu yolda dökülen kanları, kaybedilen canları, verilen mücadeleyi daha iyi algılayabilmek için detayları size hatırlatmak istedim.

Gelecek sayımızda hep birlikte şehri gezmek üzere hoşça kalın.

Hayallerinize dokunmanız dileğiyle…