Gıda Sektöründe Skimpflasyon, Shrinkflasyon ve Greedflasyon nedir?

Ülkemizin ve dünyamızın içinde bulunduğu ekonomik krizler, savaşlar, iklim değişiklikleri, depremler, sel baskınları ve hayat pahalılığından dolayı tüketicilerin alım gücü düşerken üretici firmalar da ayakta kalabilmek, müşterilerini kaybetmemek, tüketicilerin talebinde azalma ve rakip ve/veya ikame rakip ürünlerine kaymalarının önlenmesi amacıyla, pazarlama karması elemanlarının yönetiminde, küçültme enflasyonu (shrinkflation) ve nitelik kaybı enflasyonu (skimpflation) gibibirtakım uygulamalar yapıyorlar. Bunları ürün kalitesindeki düşüş yani ikinci, üçüncü kalite ürünler ve ambalajların gramajlarının düşürülmesi diye nitelendirebiliriz.

Ancak bunlarla beraber kalite ve hijyen standartlarında düşmeye başlayınca tüketicilerin güveni sarsılıyor. Kuruyemişlerin içinden çıkan güveler, kurtlar, taş parçaları,çivi, metal parçaları, çikolatalarda canlı solucanlar ve hatta ambalajlı ürünlerin içinden çıkan sigara izmaritleri, etlerde domuz ve sakat karışımları, yağlarda tohum yağları bulunması vb. olaylar pes dedirtiyor. Sadece bizde değil Avrupa’da da market raflarında bulunan taze sebze meyve paketleri içinde canlı kurbağa, yılan, fare kuyruğu ve sümüklü böcek haberlerini de izlemişsinizdir.

En dikkatimi çeken ise bir hava yolu şirketinin yemeğinde çıkan tırtıl. Olmaması gereken bu durum üretici firmaların Hijyen, Sanitasyon ve Kalite parametrelerine daha dikkat etmesi gerekirken tüketicilerinde dikkatli olmasında fayda var. 20/09/2024 tarihinde de İskandinav Hava Yolları’na (SAS) ait bir uçakta, bir yolcunun yemeğinden çıkan canlı fare nedeniyle acil iniş yapması çok düşündürücü. En önemli noktalarda bile bu durumlarla karşılaşabiliyorsak merdiven altı veya kayıt dışı yemek üreten yerleri artık siz düşünün…

Enflasyonu yüksek olan ülkeler önce işçi çıkartarak daha sonra tasarruf paketleri uygulayarak ayakta kalmaya çalışıyorlar. Ucuz ve kayıt dışı işçi çalıştırarak yukarıdaki örneklerdeki gibi büyük hatalara sebebiyet veriyorlar.

Özellikle enflasyonun yüksek olduğu ülkelerde görülen;

Skimpflasyon şirketlerin sundukları ürün veya hizmetlerin kalitesini düşürmeleriyle ortaya çıkan bir durumu tanımlar. Özellikle gıda sektöründe, ürünün içeriğindeki maliyeti yüksek bileşenlerin azaltılıp, daha ucuz alternatiflerin kullanılması skimpflasyonun en yaygın örneklerinden biridir.

“skimpflasyon” kelimesi. Kelime, “kısmak, eksik vermek” ve “enflasyon” olmak üzere iki İngilizce terimin birleşimi. Skimpflation, şirketlerin maliyetleri düşürmek için ürünlerinin kalitesini kasıtlı olarak düşürdüğü bir durumu tanımlıyor. Temel olarak, skimpflasyon, ilgili ürünün bileşenlerinin daha düşük kaliteli olanlarla değiştirildiği veya kalite kontrollerinin azaltıldığı durumlarda gerçekleşiyor. Bu durumda ürün fiyatları genellikle aynı kalıyor ve hatta artabiliyor ama kalitesi azalıyor. Bir başka deyişle skimpflation, şirketlerin ürün veya hizmet kalitesinde “eksiklik” yaşaması. Skimpflation, ekonomideki artan fiyatlar ve maliyetlerin tüketiciler için daha düşük yaşam standartlarına yol açması nedeniyle enflasyonla ilişkilendiriliyor. Fiyatlar doğrudan artmasa da daha önce aldığınız hizmetin aynısını almak için fiilen daha fazla harcama yapmanızın gerekmesi enflasyonist bir etki yaratıyor.Ürün kalemi açısında fiyat seviyesi korunmuş olsa da aynı paraya alınan mal azaldığı için aslında daha pahalı hale gelmiş oluyor.”

Üretici firmalar markalarını ve imajlarını korumak için değişik markalar adı altında da satış yapıyorlar. Geçim sıkıntısı çeken, alım gücü düşük olan tüketicilerde markadan daha çok fiyatlara bakarak yaşam mücadelesi veriyorlar. Ancak sağlıksız ve kalitesiz ürünler toplum sağlığını ciddi bir şekilde bozuyor.Son günlerde yaşadığımız gıda sektörümüzdeki taklit ve tağşişler de bunların sonucunda oluşuyor.

Shrinkflationise, bir ürünün fiyatı artırılmadan, ürünün miktarının veya boyutunun azaltılarak fiyat aynı kalırken bir ürünün miktarında veya kalitesinde bir azalma yani gizli bir fiyat artışı anlamına geliyor. Bu tür bir uygulamaya artan üretim maliyetleri ve yoğun rekabetin sebep olduğunu söyleyebiliriz. İngilizce’deshirnk kelimesi, küçültmek, büzmek, daraltmak gibi anlamlar taşıyor. Shrinkflasyonu somut olarak örnekleyecek olursak, örneğin bir gofretin veya içeceğin fiyatı ve ambalajı değişmiyor, içindeki ürünün ağırlığı veya hacmi azaltılıyor. Buna, ürünün arz ediliş şekli marifetiyle fiyatları fiilen yükseltmeden zımni olarak yükseltmek de diyebiliriz. Bu şekilde tüketicide fiyatın değişmediği algısı yaratılırken aslında zamlı bir ürün satın alınmış oluyor. Değişmeyen bir fiyat algısı yaratmak tüketicilerin daha yüksek birim fiyat konusunda uyarılmadığı durumda tüketicilerin bilinçli satın alma seçimleri yapma hakkını elinden alıyor. Araştırmalar tüketicilerin paket boyutlarındaki azalmadan çok fiyatlardaki artışlardan dolayı bir ürünü satın almak veya almamak konusunda tercih yaptıklarını ortaya koyuyor. Bu noktada tedarikçi ve perakendecilerin tüketici hakları açısından açık bir iletişim yapması bekleniyor.

Alışkanlıkları olan tüketiciler sevdikleri, markaları gramajına bakmadan aynı ürün diye alıp sepetlerine koyuyorlar. Oysaki bu haksız ve aldatıcı durum karşısında tüketicilerin bilinçli olması gerekiyor.

“Greed” kelimesi, İngilizcede “açgözlülük, hırs” gibi anlamlarda kullanılıyor. “Greedflation” terimi ise, şirketlerin enflasyonist ortamdan yararlanarak üretim maliyetlerinin fiyat artışlarını haklı gösterecek seviyede artmadığı bir durumda kar marjlarını artırmak için uyguladıkları fiyat artışını ifade ediyor. Bu tarz bir yaklaşım, girişimcileri kârlarını artırmaya motive eden fırsatçılık/açgözlülük ile ekonomik zayıflık zamanlarını fırsat bilerek fiyatları artırmaya yöneltiyor.

Bu terim tam da bizim ülkemize uyuyor, tarlada bir lira olan bir ürün bize ulaştığında 10 lirayı buluyor. Ne üretici memnun ne tüketici, arada komisyoncular ve satıcılar kendilerine haksız kazanç sağlıyorlar. Oysaki tüketiciler ellerindeki gücü kullansalar fahiş fiyatlı ürünleri 3-5 ay satın almasalar bakın şişirilmiş fiyatlar nasıl düşüyor.

İstemesek de işletmeler, artan maliyetleri karşılamak ve kârlı kalabilmek içinshrinkflation veya skimpflation stratejilerini kullanabilir. Shrinkflation ve skimpflasyon belki enflasyonun getirdiği bir reaksiyon, bir strateji olarak değerlendirilebilir ancak greedflation kesinlikle meşru bir yöntem değildir. Haksız bir kazançtır.

Ülkemizi yönetenlerin, meslek odalarının ve sivil toplum kuruluşları ile biz tüketicilerin bu konular hakkında daha bilinçli ve duyarlı olmalıyız.

KAYNAKLAR:

1- https://www.odatv.com/guncel/skimpflasyon-gercek-oldu-mide-bulandiran-goruntuler-120061820

2- https://immib.org.tr/tr/enflasyona-dair-cesitli-terimler-shrinkflation-greedflation-skimpflation

3- https://www.dunya.com/ekonomi/mahfi-egilmez-yazdi-skimpflasyon-shrinkflasyon-greedflasyon-hepsi-mevcut-daha-ne-olabilir-ki-haberi

4- https://www.diken.com.tr/yolcu-yemeginden-cikan-fare-ucaga-acil-inis-yaptirdi/