Tarihe damgasını vuran gemi: BANDIRMA VAPURU

Tarihin akışını değiştiren gemiler vardır; bunlardan ilk akla gelen Yavuz’dur, Nusret’tir ve Rüsumat 4 tür. Bandırma Vapuru da bunlardan birisi olarak tarihi süreçte görevini yerine getirerek Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşuna damga vurmuştur. Bandırma Vapuru 19 Mayıs 1919 da Atatürk’ü Samsun’a getiren gemidir. 16 Mayıs 1919 da başlayan yolculuk planlandığı gibi tamamlanmıştır.

Atatürk Samsun’dan Amasya’ya, oradan Sivas’a ve ardından Erzurum’a geçerek ülkenin düşman işgalinden kurtuluşuna yönelik toplantılar ve kongreler yapacaktır.

Bugün Samsun’un merkez ilçelerinden Canik’in Doğu Park mevkiinde bulunan Milli Mücadele Parkı Açık Hava Müzesi’nde ziyaret edilebilen Bandırma Vapuru, Atatürk’le ilgili pek çok hatıranın yanında bazı eşyalarının da sergilendiği tarihi bir müze olarak duruyor.

Bu alanda ziyaret edilen Bandırma Vapuru gerçekte o tarihi yolculuğu tamamlayan gemi değil; bire bir ölçülerinde yapılan, tarihi geminin bütün özelliklerini taşıyan sembolik bir gemi aslında. Gerçek Bandırma Vapuru’nun bu yolculuktan sonra1925 yılında hurdaya ayrılarak sökülüp parçalandığını burada kaydedelim.

Bandırma Vapuru 1878 yılında İngiltere’nin Glasgow kentinde; Mac. Intyre Paisley- Huston and Cardett gemi tezgâhlarında 21 sıra numarasıyla, 47.7 metre boyunda, 279 grostonluk yolcu ve yük gemisi olarak inşa edilmiş. Daha sonra İskoçya bağımsızlığını ilan ettiğinde Glasgow bu ülkenin sınırları içinde kalmıştır.

Geminin ilk sahibi Dussey and Robinson şirketi gemiyi Trocadero adıyla beş yıl çalıştırdıktan sonra 1883 yılında Yunanistan H. Psicha Preus firmasına sattı. Geminin adı Kymi olarak değiştirildi. 1890 yılında bir başka Yunan firması olan Cap. Andereadis’e satılan gemi bir yıl sonra bir kaza sonucu battı. Geminin yeniden yüzdürülmesi bir yıl sürdü ve İstanbul Rama Derasimo firmasına satılarak kaydı İstanbul’a alındı.

PANDERMA’DAN BANDIRMA’YA

Bizim bildiğimiz adıyla Bandırma Vapuru 1894 yılında o dönemin deniz yolları işletmesi olan İdare-i Mahsusa’ya nakledildi. Türk bayrağı çekilerek Kymi olan adı Panderma olarak değiştirildi. Marmara Denizi kıyılarında; Tekirdağ, Mürefte, Şarköy, KarabigaS, Erdek arasında yük ve yolcu taşıdı.

1910 yılında İdare-i Mahsusa’nın statüsü değiştirilerek Osmanlı Seyrüsefain İdaresi yapıldı. Geminin de adı Panderma’dan Bandırma’ya çevrildi ve posta vapuru olarak hizmete devam etti. 1919 yılında Atatürk ve arkadaşlarını Samsun’a götürme görevi Bandırma Vapuru’na verildi. 16 Mayıs 1919 da İstanbul’dan hareket eden, Kaptan İsmail Hakkı idaresindeki Bandırma Vapuru iki gün sonra Sinop’a ulaşmış, 19 Mayıs günü de Samsuna vardı. Atatürk ve arkadaşları Fransızlardan kalma Reji İskelesi’nden karaya ayak basmışlardır. Bugün Samsun’da o noktada İlk Adım Anıtı bulunmaktadır. İskeleden şehir merkezine giden yolun adı da Kurtuluş Yolu’dur.

Bandırma Vapuru bu tarihi görevi yerine getirdikten sonra posta vapuru olarak hizmet vermeye devam etti. 1924 yılında Seyrüsefain İdaresi tarafından hizmet dışı bırakıldı. 1925 yılında tarihi gemi Bozmacı İlhami isimli bir armatöre satılmış ve o armatör tarafından Haliç Feneri’nde hurda olarak parçalanmıştır.

Aradan çok uzun yıllar geçti. 1999 yılında Samsun Valiliği ve Büyük Şehir Belediyesi bir proje başlatarak Bandırma Vapuru’nu gerçek ölçülerinde (47.70 x 6.83 x 4.27) yaptırılmasına ve Samsun’da sergilenmesine karar verildi. Sinop’ta onlarca balıkçı teknesi yapan Çetin Taşkın, Taşkınlar Gemi Sanayi A.Ş de yapımı gerçekleştirdi.. Geminin yapımı 2001 yılında tamamlandı. 18 Mayıs 2003 tarihinde ise müze olarak açılışı yapıldı.

Gemide ilk göze çarpan ise Atatürk ve kurmaylarının bir masa etrafında yaptıkları toplantıyı gösteren bal mumu heykelleri oluyor. Bu masada; Atatürk, Tabip Binbaşı Refik Bey (Saydam), Topçu Binbaşı Kemal Bey (Doğan), Kurmay Albay Refet Bey (Bele), Kurmay Albay Manastırlı Kazım Bey vardır. Güvertede yapılan geziden sonra inilen ambar bölümünde tarihi eşyalar ve fotoğraflar dikkatinizi çekecektir. Atatürk’ün kendi el yazsıyla kaleme aldığı 5 Eylül 1938 tarihli vasiyeti ve yine Atatürk’ün 21 Eylül 1924 de eşi Latife Hanımla Samsun gezisinde çekilmiş bir fotoğrafı ilginizi çekecektir. Burada göreceğiniz en önemli tarihi eşya ise Atatürk’ün lagant marka tabancasıdır.