Kanatlı eti ve yumurta ihracatımız -2022-

Değerli okuyucularım, 6 Şubat 2023 tarihinde meydana gelen ve 11 ilimizde etkili olan müthiş deprem nedeniyle, hayatlarını kayıp edenlere Allahtan rahmet, bedenen ve ruhen yaralananlara acil şifalar ve tüm depremzedelere geçmiş olsun dileklerimi ileterek yazıma başlıyorum. Rabbim depremzedelere yardım eden herkesten razı olsun.

Küresel sorunlar pandemi ve ekonomik krize rağmen 2022 yılında kanatlı sektörünün ihracat alanındaki durumunu “Kanatlı eti” ve “Yumurta” başlıkları altında özetleyerek sizlerle paylaşacağım.

Kanatlı Eti ve Sakatatı İhracatı

İhracat Miktarı: “Türkiye Kanatlı Eti ve Sakatatı İhracat miktar ve Değeri” başlıklı grafik, yapılan ihracatın 10 yıllık bir derinlikte ‘miktar’ ve ‘değer’ bilgilerini birlikte göstermektedir. Sektörün 2022yılı kanatlı eti ve sakatatı ihracatperformansını2021 yılı ihracatıylamukayese ettiğimizde ortaya çıkan durum şöyledir;

Kanatlı eti ve sakatatı ihracat miktarı genel toplamda %11,6artarakilk defa 563 tona ulaşmıştır.
En büyük ihracat kalemi olan piliç ve tavuk etleri miktarındaki artış%10,3olmuştur.
Hindi eti ihracat miktarı%-4 düşmüştür.
Tavukayağı ihracat miktarında, 2021 den stokta deviredenlerinbu yıl satılması sonucu %28 artış sağlanmıştır.
İleri işlenmiş kanatlı etleri ihracat miktarı%20oranında artmıştır.

İhracat Değeri: 2022 yılında yapılan 705.563 ton ihracat miktarı karşılığında 1.138.006.000 USD gelir sağlanarak bir milyar Dolar eşiği geçilmiştir. Toplam ihracat değeri bir önceki yıla göre %27,3 artmıştır. Böylece, 2022 yılı ihracatı hem miktar hem de değer olarak rekora ulaşmış görünmektedir.

Bir önceki yıla kıyasla 2022 yılı ihracat değeri:

Kanatlı eti ve sakatatında toplamı %27,3 artmıştır.
En büyük kalem olan piliç ve tavuk etleri ihracat değeri de %22 yükselmiştir.
Hindi eti ihracat miktarı düşerken değerinde%15 artış olmuştur.
Tavukayağı ihracat değeri devreden stok nedeniyle%81 gibi yüksek bir orana ulaşmıştır.
İleri işlenmiş kanatlı etleri ihracat değeri de %44 artmıştır.

Kaynak: DTM ve EGE İhracatçı Birlikleri verileri

İhracatın ortalama ton değeri:

Dış pazarlardaki kanatlı eti ve sakatatının ton fiyatları her yıl farklılıklar göstermektedir. Bizim ihracatımızın ortalama %75’lik kısmını tavuk eti ve sakatatı kalemi oluşturduğu için, ihracat genel toplamından hindi eti, tavukayağı, diğerleri ve işlenmiş ürünler kalemlerini hariç tutarak “Tavuk Eti ve Sakatatı İhracatıOrtalama Ton Değeri”başlıklı bir araştırma yaptım. Amacım ihracat değerini en fazla etkileyen kalem olan “Tavuk eti ve sakatatı” kalemindeki fiyatların gidişatını izlemekti. 20132022yılları arasındaki süreçte en yüksek ortalama ihracat değeri2013 yılındaelde edilmiş olduğu anlaşılmaktadır. Kuş Gribinin etkisi ileortalama ton değeri 2016 yılında 2013 yılına kıyasla yaklaşık %-33 düşmüştür.Kuş Gribi tehdidinin kalktığısonraki 3 yılda ortalama ihracat ton değeri düşüklüğü %-30seviyesinde giderken bu defa da 2020 yılında pandemi ve ekonomik krizin birlikte etkisiyle düşüşte rekoru kırarak %-40 gerilemiştir.2021-2022 yıllarında ortalama ton değeriyeni bir toparlanma dönemine girmiş ve2013 yılına kıyasla düşüşyaklaşık %-9 seviyesinde kalmıştır. Ancak, son yılın ton değeri hala 2013 yılındaki değerin gerisindedir. Küresel etkenler pandemi ve ekonomik kriz sonucu üretim girdilerinde büyük orandaki maliyet artışları dikkate alındığında,güncel kur değeriyle yaklaşık 30 TL/kggibi gerçekleşmiş bir gelirle, ihracatta karlılığın sağlanabilmesinin mümkün olmayacağını düşündüğümü burada ifade etmek isterim.

Tavukayağı kaleminde ortalama ihracat değeri,2018 yılında 1.044 USD/Ton iken, 2019 yılında 753 USD/Ton seviyesine düşmüş, 2020 yılında da844 USD/Ton olmuştur. 2021 de rekor düzeyde bir fiyat artışıyla 1.276USD/Ton seviyesine, sonra da 2022 yılında 1.802 USD/Ton seviyesine çıkmıştır.

İhracat Yapılan Ülkeler:

2022 yılında 99 ülkeye ihracat yapılmıştır. Tavukayağı hariç toplamihracatın miktar olarak %54,7’i, değer olarak %58,2’si Irak’a yapılmıştır.2009 yılında ihracatın ortalama %76’sı Irak’a yapılırken, son birkaç yılda bu oranın azalarak %50’lere gerilemiş olması, bu ülkenin ihracatımız üzerindeki baskısının da azaldığı anlamına gelmektedir.

Irak’ın açık ara birinci olduğuihracat değeri sıralamasında büyüklüğe göreilk 10’agiren diğer 9 ülke dizilimi;İran, Katar, Libya,Kongo,Birleşik Arap Emirlikleri, Gürcistan, Moritanya, Venezuella, Suriyeolarak sıralanmıştır.Dört sınır komşumuz Irak, İran, Suriye ve Gürcistan’a yapılan ihracatın toplamı 2022 yılı ihracatımızın %58,5’ini teşkil etmektedir.

YUMURTA İHRACATIMIZ

Yumurta ihracat miktar ve değerinde son dört yıldır düşüş yaşanmaktadır. Özellikle en büyük ithalatçı Irak’ın koyduğu engeller sonucu yaşanan uzun süreli ihracat kesintileri iç pazar yumurta fiyatlarının da dalgalanmasına sebep olmaktadır. 2020-2021 ve 2022 yıllarında gerçekleşen toplam ihracat miktarları birbirine yakın olmuşsa da 2021 ve 2022 yılındaki ihracat değeri artışları gelecek için ümit verici olmuştur.

İhracat Miktarı:2022 yılı yumurta ihracatınıbir önceki yılla mukayese ettiğimizde;

Kuluçkalık, damızlık yumurta ihracat miktarı toplamının %9,2arttığı,
En büyük ihracat kalemi olan sofralık yumurta miktarında%-0,3azalma olduğu,
Genel toplamda (damızlık+kuluçkalık+sofralık) ihracat miktarının%1,1arttığıanlaşılmıştır.
Toplam yumurta ihracatı miktarı içinde kuluçkalık ve damızlık yumurtanın payı 2018 yılında %5,7 iken, 2022 yılında bu oran %16,6’ya yükselmiştir.

Kaynak: DTM ve İhracatçı Birlikleri verileri

İhracat Değeri:2022 yılında bir önceki yıla kıyasla:

Kuluçkalık, damızlık yumurta ihracat değeri toplamı %-5,6 azalmış,
En büyük ihracat kalemi olan sofralık yumurta değeri %13,8artmıştır,
Genel toplamda (Damızlık+kuluçkalık+sofralık) ihracat değeri de%5,4 artmıştır.
Toplam yumurta ihracatı değeri içinde kuluçkalık ve damızlık yumurtanın payı 2018 yılında %18,8 iken, 2022 yılında bu oran %38,8’e yükselmiştir.

İhraç edilen yumurta çeşitleri

2022 yılında gerçekleşen toplam yumurta ihracat miktarının %17’sini “Damızlık ve kuluçkalık yumurta”, %83’ünü “Sofralık yumurta” oluşturmaktadır. Toplam ihracat değerinin de %39’u “Damızlık ve Kuluçkalık yumurtadan, %61’si Sofralık yumurtadan oluşmaktadır.

Yumurta ihracatı yapılan ülkeler

2021 yılında 38 ülkeye yumurta ihracatı yapılmışken bu rakam 2022 yılında 56 ülkeye çıkmıştır. Damızlık-kuluçkalık ve sofralık yumurta toplam ihracatında ilk on sıralamasını “miktar” üzerinden değil bu defa “değer” üzerinden yapmayı tercih ettim. Bu açıdan yani “İhracat değeri” toplamlarından aldıkları pay oranlarına göre sıralandığında, ilk sırayı %29 ile Birleşik Arap Emirlikleri’nin, ikinci sırayı %15 ile Irak’ın, üçüncü sırayı %12 ile Katar’ın aldıkları ortaya çıkmaktadır. Sıralamada ilk ona giren diğer ülkeler Rusya, Umman, Dubai, Suriye, Bahreyn, Libya ve Kuveyt olmuştur.

2021 yılından bu tarafa yumurta ihracatı yapılan ülkeler sıralamasında Irak’ın birinci sıradan düştüğü görülmektedir. 2018 yılına kadar Irak’ın sofralık yumurta ihracatımızdaki payı üçte iki seviyelerinde gerçekleşirken, 2020 yılı ihracat miktarı sıralamasındaIrak’ın payının %10’un altına indiği görülmektedir.2021 yılında sofralık yumurta ihracatı yapılan ilk onülke sıralamasında Irak yer alamamıştır.2022 yılına gelindiğinde artık Pazar paylarında önemli ve olumlu değişikliklerin olduğunu söylemek mümkündür

Mevcut duruma göre damızlık ve kuluçkalık yumurta üretimi ve ihracatı 2021 yılında atağa kalkmış ve 2022 yılında buseviyesinikorumuştur. Değer olarak ve üretim teknolojisi olarak üst seviyede olan bu ihracat kalemi gelecek için ümit verici bir gelişme içindedir. Ancak,Sofralık yumurta ihracatında 2018 yılında ulaşılan rekorun hala çok gerisinde kalındığını söylemek zorundayım. Damızlık ve kuluçkalık yumurta ihracatının artarak yapıldığı ülkelerde yumurta üretiminin artması sonucu talebin düşmeye başladığını düşünüyorum. Yeni Pazar arayışlarına hız vermek bu soruna en makul çözüm olacaktır.

KUŞ GRİBİ YİNE GÜNDEMDE

Göçmen kuşların yolu üzerinde olan ülkemizde kuş gribi olayları son yıllarda sık görülür hale geldi. Bizleri eskisi kadar korkutmuyor ise de ihracatı zaman zaman olumsuz etkiliyor. Ocak ayında Afyon –Başmakçı ve Denizli-Honaz İlçelerinde ortaya çıkan kuş gribi vakaları nedeniyle özellikle 5 milyonu Başmakçı İlçesinde olmak üzere yumurta üreten işletmelerde toplam 6,5 milyon tavuk itlafı yapıldığı ve hastalık görülen yerlerde karantina tedbirlerinin uygulandığı haberleri basında yer aldı. Bu haberlerin arkasına yumurta fiyatlarında ani bir yükselmenin başlaması da oldukça düşündürücüdür.

Kuş gribi ile ilgili olarak ülkemizde başarılı bir mücadele yapıldığını geçmiş yıllarda yaşadığımız salgın olaylarının hızlı bir şekilde bastırılmasından biliyoruz. Hatta ülkemizde kuş gribinin ilk görüldüğü 2005 yılı Ekiminde başlayan salgını 2006 yılında bastırılmasında Türkiye’nin takip ettiği karantina ve mücadele uygulamaları Avrupa Birliği Uzmanları tarafından hazırlanan raporda salgının devam ettiği diğer ülkelere örnek olarak tavsiye edilmesi önerilmiştir. Ayrıca, kuş gribi virüsünün ısıya karşı duyarlı olduğu, hava sıcaklığının ortalama 21 derece ve üzerinde olması halinde etkinliğini kaybettiği de bilinmektedir. Bence endişeye kapılmadan, kuş gribinin görülmediği yumurta üretim bölgelerinden yumurta temin etmek ve normal hijyen kurallarına uymak yeterli olacaktır.