Vegan Peynir Tüketimi Yaygınlaşıyor

Tüketici tercihlerinde meydana gelen köklü değişiklikler nedeniyle süt endüstrisi çeşitli zorluklar yaşıyor. Özellikle hayvan refahı ve süt hayvancılığının çevre üzerindeki olumsuz etkileri konusunda artan farkındalık, tüketicileri bitki bazlı süt ürünleri tercih etmeye teşvik ediyor. Ayrıca artan vegan nüfusun her türlü hayvansal kaynaklı üründen kaçınıyor olması süt endüstrisini bitki bazlı ürünlere yatırım yapmaya zorluyor.

Pazar Büyüklüğü 2,7 Milyar Dolar

Laktoz intoleransı ve gıda ile ilgili alerji vakalarının artması tüketicilerin beslenme tercihlerini değiştiriyor. Bu ve benzeri etkenlere bağlı olarak değişen tüketici tercihleri vegan peynir talebini artırıyor. Örneğin, 2019’da 5 milyar dolar olan ABD’deki vegan gıda ticareti bir yılda yüzde 40 artarak 2020’de 7 milyar dolara ulaştı. 2021 yılında 2,7 milyar dolar büyüklüğe ulaşan küresel vegan peynir pazarının 2030’da 7,1 milyar dolara ulaşması bekleniyor. Özellikle Y kuşağı arasında veganlığa ve vejetaryen beslenmeye yönelik artan eğilim nedeniyle ev dışı tüketim (HoReCa) sektöründe vegan peynir kullanımı artıyor.

En Çok Tüketim Avrupa’da

2021 yılı verilerine göre küresel vegan peynir pazarında en büyük pay yüzde 35 ile Avrupa’ya ait. Avrupa’daki tüketiciler giderek daha çevre dostu ve vegan ürünleri tercih ediyor. Vegan peynir tüketiminde en hızlı büyüyen bölgesel pazar ise Asya Pasifik. Bölgede 2030’a kadar yıllık yüzde 14’lük bir büyüme tahmin ediliyor. Asya Pasifik pazarındaki büyümeye en çok katkıda bulunan ülkeler ise Çin, Japonya ve Avustralya.

En Çok Üretilen Peynir: Mozzarella

Vegan peynir pazarında en çok İtalyan peynirleri tercih ediliyor. İtalyan mutfağının popüler olduğu ülkelerde vegan mozzarellaya yönelik talebin oldukça yüksek olduğu gözleniyor. Pazar lideri konumunda olan mozzarellanın tüm vegan peynirler içindeki payı yüzde 30. Vegan mozzarella en çok makarna, pizza, kroket ve salata gibi İtalyan yemeklerinde kullanılıyor. Favori İtalyan peynirlerinden Ricotta ise yüzde 14’lük büyüme oranı ile pazarın en hızlı büyüyen segmentini oluşturuyor.

En Çok Kullanılan Hammadde: Kaju

Bitkisel bazlı peynirlerde hammadde olarak en çok yüzde 35 ile Kaju kullanılıyor. Kaju bazlı peynirler B2 ve B12 vitaminlerini içermektedir ve az yağlıdır. Kaju bazlı peynirlerin glütensiz ve kolesterolsüz olanları sağlıklı olmaları nedeniyle ilgi görmektedir. Vegan peynirlerde en hızlı büyüyen hammadde ise soya. 2030’a kadar yıllık yüzde 13 ile pazarda en hızlı büyüyen segmentin soya olması bekleniyor.

Soya sütü, süt ürünleri için düşük maliyetli bir ikamedir ve istenen yağ asitleri ile amino asitlerin tam dengesine sahiptir. Bu nedenle büyük ölçekli vegan peynir üreticileri için uygun ekonomik bir çözümdür. Ayrıca soya bazlı peynir, eritilmesi kolay olduğu için tüketiciler arasında daha fazla ilgi görmektedir.

En çok üretilen 5 vegan peynir çeşidi: Mozzarella, Çedar, Parmesan, Rikotta, Krem peynir.

Vegan peynir üretiminde en çok kullanılan 5 hammadde: Soya, Badem, Kaju, Hindistan Cevizi, Yulaf.

Türkiye’nin 5 vegan peynir markası (üreticisi): Trakya Çiftliği (GC Gıda), Fomilk (Fomilk Gıda), Veggy (Vegan İşler), Cheezmir (Hasal Tarım), Bi Nevi Deli (Berco Makina).

Küresel vegan peynir pazarındaki 10 büyük oyuncu: Treeline Cheese, Follow Your Heart, Daiya Foods Inc., Kite Hill, Violife, Dr-Cow Tree Nut Cheese, Tofutti Brands Inc., Tyne Chease Limited, Miyoko’s Creamery, Parmela Creamery.

Twentify’nin yaptığı Türkiye Veganizm Farkındalık Araştırmasına (2021) göre ülkemizde en çok tercih edilen vegan gıda ürünleri makarna (%39) ve süt (%38). Bitkisel süt tüketiminde ise ilk iki sırayı Alpro (%7) ve Fomilk (%6) paylaşıyor. Veganlığın ve vejetaryenliğin aynı olduğunu düşünenlerin %47’si peynir tüketiyor. Dünyada vegan peynir pazarı hızla büyürken Türkiye’de bitkisel bazlı peynirlerin “peynir” adıyla üretilip satılmasının önünde yasal engeller var.

Türk Gıda Kodeksi mevzuatına göre bitksel protein ve yağ içeren peynirlerin “peynir” adıyla üretimi ve satışı yasak. Vegan peynirlerin üretimine ve satışına yasak getiren aşağıdaki hükümlerin iptali ve yürütmenin durdurulması için Vegan Derneği tarafından Tarım ve Orman Bakanlığı’na Danıştay’da dava açıldı.

“Bitkisel yağ veya diğer gıda bileşenleri kullanılarak peynir izlenimi veren ürünler üretilemez.” (Türk Gıda Kodeksi Yönetmeliği Madde 9/3)
“Peynir üretiminde nişasta ve nişasta bazlı ürünler, soya ve soya ürünleri, süt yağı dışındaki hayvansal yağlar, jelatin, bitkisel yağlar ile süt proteini dışındaki proteinler kullanılmaz.” (Türk Gıda Kodeksi Peynir Tebliği Madde 5/d)

Türkiye’nin dünya vegan peynir pazarından pay alması, vegan beslenmeyi tercih edenlerin bitkisel bazlı süt ürünlerine kolayca erişmesi ve süt ürünlerine tağşiş amacıyla bitkisel yağ/protein katılmasının önüne geçilmesi gerekmektedir. Bakanlığın bu konuda üzerine düşen görevleri bir an önce yerine getirmesini bekliyoruz.